Του Μπάμπη Μπιλίνη*
«Πιθανόν όμως να έρθει η ημέρα, όπου ο τόπος θα κατατεμαχιστεί στους αποκαλούμενους χώρους αναψυχής και τότε οι λίγοι, θα βιώνουν τη στενόχωρη και κατά αποκλειστικότητα χαρά τους. Οι φράχτες, οι ανθρωποπαγίδες και τα άλλα τεχνάσματα που επινοήθηκαν για να περιορίζουν τον άνθρωπο στον δημόσιο δρόμο θα πολλαπλασιαστούν και το να περπατάμε επάνω στη γη του θεού, θα θεωρείται ως ηθελημένη παραβίαση της ιδιοκτησίας κάποιου μεγαλόσχημου κυρίου. Η αποκλειστική απόλαυση ενός πράγματος ισοδυναμεί, κατά κανόνα, με τον αποκλεισμό του εαυτού σου από την πραγματική απόλαυση. Ας εκμεταλλευτούμε λοιπόν τις ευκαιρίες απόλαυσης πριν έρθουν οι άσχημες ημέρες».
Έχει περάσει ενάμισης αιώνας από την εποχή που ο Αμερικανός διανοούμενος Χένρι Ντέιβιντ Θορώ έγραφε τις παραπάνω γραμμές και δυστυχώς η ανάπτυξη συνεχίζει να μετριέται με βάση την ποσότητα και το μέγεθος· όχι την ποιότητα. Με βάση το κέρδος και όχι την προστασία του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής. Υπέρ των οικονομικών συμφερόντων και όχι των τοπικών κοινωνιών.
Για να έρθουμε στα καθ' ημάς, ο εφιάλτης του Θορώ επιστρέφει με τα σχέδια για την «επένδυση» στον χώρο του πρώην αεροδρομίου στο Ελληνικό. Όπως μας πληροφορεί η «Εφημερίδα των Συντακτών» (30.5.2016), το σχέδιο της Lamda είναι ουσιαστικά η δημιουργία μιας gated community, δηλαδή μιας κλειστής ακριβής πόλης στα πρότυπα του Μεξικού και άλλων χωρών της Λατινικής Αμερικής. Η υιοθέτηση μάλιστα αυτών των σχεδίων από το Eurogroup ως προαπαιτούμενων για τη χρηματοδότηση της ελληνικής οικονομίας δημιουργεί ερωτήματα, αν τέτοια σχέδια βρίσκονται στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών κεκτημένων για την ανάπτυξη. Εκτός αν δεν τους απασχολεί το ευρωπαϊκό κεκτημένο και θεωρήσουμε ότι θέλουν να ελέγξουν τη μείωση του χρέους της χώρας. Ωστόσο το τίμημα που καλείται να καταβάλει ο επενδυτής -εννιακόσια δέκα πέντε εκατομμύρια ευρώ- είναι ψίχουλα σε σχέση με την πραγματική αξία του ακινήτου (υπάρχει μελέτη του ΤΕΕ που υπολογίζει σχεδόν τριπλάσια αξίαi). Επομένως, θα πρέπει να μας πείσουν ότι δεν θέλουν να «βοηθήσουν» τον γνωστό μας επενδυτή.
Είναι αυτονόητο ότι τέτοια μεγάλα προγράμματα αστικών αναπλάσεων -εξήμισι χιλιάδων στρεμμάτων- θα τα υλοποιήσουν κάποιες μεγάλες χρηματομεσιτικές, κατασκευαστικές εταιρείες. Όχι όμως χωρίς κάποιες βασικές αρχές. Για παράδειγμα η δημιουργία κοινοχρήστου χώρου πρασίνου Μητροπολιτικού Πάρκου να πραγματοποιηθεί σύμφωνα με τους νόμους του κράτους και όχι ως αποτέλεσμα της χρήσης του ακινήτου από τον ιδιοκτήτη προς εξυπηρέτηση των σχεδίων των επενδυτών.
Είναι επίσης αυτονόητο ότι αυτά τα προγράμματα εξελίσσονται σε βάθος χρόνου πολλών δεκαετιών και φυσικά δεν είναι επενδύσεις που μπορούν να γίνουν παρά τη γνώμη και συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών. Ανάπτυξη με αστυνομική καταστολή δεν γίνεται. Η διεθνής βιβλιογραφία είναι γεμάτη από παραδείγματα, που επενδυτές έχασαν τα κεφάλαιά τους γιατί ήρθαν σε αντιπαράθεση με το κοινωνικό σύνολο. Η προσπάθεια των επενδυτών να εξασφαλίσουν την ανοχή της τοπικής κοινωνίας με αμφιβόλου χρησιμότητας κι αποτελέσματος χορηγιών προς δήμους και τοπικούς συλλόγους, περισσότερο με καθρεφτάκια προς ιθαγενείς φαντάζουν. Η πραγματική αναπτυξιακή διαδικασία είναι το χτίσιμο του σχεδίου πάνω στη μελέτη που έκανε το ΕΜΠ μετά από παραγγελία της τοπικής ένωσης δήμων, που θέτει τις αρχές για την οικολογική και κοινωνική παραγωγική ανασυγκρότηση της περιοχής.
Κάποιοι λένε ότι το κεφάλαιο έχει κοντή μνήμη. Είναι εντυπωσιακός ο τρόπος που οι διάφοροι «εκφραστές» του χρηματομεσιτικού κεφαλαίου έρχονται να τους επιβεβαιώσουν. Οι ίδιοι άνθρωποι, τα ίδια κεφάλαια να κάνουν τα ίδια λάθη. Με παραπλήσιες ενέργειες, με νόμους κατά παραγγελία, στο παρελθόν βρέθηκαν εγκλωβισμένοι με το μεγαλύτερο αυθαίρετο των Βαλκανίων στο Μαρούσι (με απόφαση του ΣτΕ) και δεν μπορούν να ασκήσουν επί του ακινήτου τους εμπράγματα δικαιώματα (π.χ. να το πουλήσουν).
Ανεξάρτητα από την τύχη της τωρινής διαπραγμάτευσης, με την πίεση της χρηματοδότησης της χώρας ως προαπαιτούμενου, και του όποιου αποτελέσματος, η επένδυση θα εξελιχθεί σε βάθος χρόνου δεκαετιών. Οι οικονομικές συνθήκες δεν θα είναι πάντα οι ίδιες, οι κοινωνικοί συσχετισμοί θα αλλάξουν και οι πολιτικές ισορροπίες στην Ευρώπη και στη χώρα θα είναι διαφορετικές, οπότε τον δρόμο τον ξέρουμε. Είναι ο δρόμος του αγώνα στους διεθνείς και κρατικούς θεσμούς, του αγώνα στις δικαστικές αίθουσες, του αγώνα στον δρόμο και στις πλατείες για ανάπτυξη της περιοχής με οικολογική και κοινωνική παραγωγική ανασυγκρότηση.
* Ο Μπάμπης Μπιλίνης είναι στο Συντονιστικό του Τμήματος Οικολογίας - Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού του ΣΥΡΙΖΑ, συντονιστής Ν.Ε. Νότιας Αθήνας του ΣΥΡΙΖΑ
